ਤੁਸੀਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਪੁਲਾੜ ਬਾਰੇ ਖਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ-ਸੁਣਦੇ ਹੋਏ 'ਜੇਮਸ ਵੈਬ ਸਪੇਸ ਟੈਲੀਸਕੋਪ' ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ, ਤਾਕਤਵਰ ਇਨਫਰਾਰੈੱਡ ਤਰੰਗਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਸਪੇਸ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਹੈ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ 'ਹਬਲ ਟੈਲੀਸਕੋਪ' ਦੀ ਵੰਸ਼ਜ ਹੈ।

ਇਹ ਦੂਰਬੀਨ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਪੁਲਾੜ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ ਸਗੋਂ ਇਹ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਪਿਛੇ ਜਿਹੇ ਇਸਰੋ (ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ) ਵੱਲੋਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਅੱਗ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਛੱਡੇ ਗਏ 'ਆਦਿਤਯ ਐਲ-1' ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਸੂਰਜ-ਧਰਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਇਸੇ ਪਹਿਲੇ 'ਲਾਗਰੇਂਜ ਬਿੰਦੂ' ਐਲ-1 ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਹਾਲੋ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਣਾ ਹੈ ।

'ਲੈਗਰੇਂਜ ਬਿੰਦੂ' ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਉਹ ਥਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਭੇਜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਸੂਰਜ-ਧਰਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਪੰਜ ਲੈਗਰੇਂਜ ਬਿੰਦੂ ਹਨ। ਜੇਮਸ ਵੈਬ ਸਪੇਸ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਐਲ-2 ਬਿੰਦੂ ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਕਢਣ ਵਾਲੇ ਆਰਬਿਟ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 1.5 ਮਿਲੀਅਨ (15 ਲੱਖ) ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।

ਲਾਗਰੇਂਜ ਬਿੰਦੂਆਂ 'ਤੇ, ਦੋ ਵੱਡੇ ਪੁੰਜਾਂ ਦੀ ਗੁਰੂਤਾ ਖਿੱਚ ਸੰਤੁਲਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਦੋ ਵੱਡੇ ਪੁੰਜਾਂ ਦੀ ਗੁਰੂਤਾ ਖਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸੈਂਟਰੀਪੈਟਲ ਬਲ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸਥਿਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਬਾਹਰੀ ਊਰਜਾ ਜਾਂ ਬਾਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਹੀ  ਇਹ 'ਜੇਮਸ ਵੈਬ ਸਪੇਸ ਟੈਲੀਸਕੋਪ' ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ। ਇਹ  ਟੈਲੀਸਕੋਪ  'ਨਾਸਾ', 'ਯੂਰਪੀਅਨ ਸਪੇਸ ਏਜੰਸੀ' ਅਤੇ 'ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਪੇਸ ਏਜੰਸੀ' ਵਿਚਕਾਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਅਤੇ 25 ਦਸੰਬਰ 2021 ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਅਤੇ ਇਹ ਜਾਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਆਖਿਰ ਇਹ ਤਾਰੇ, ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਆਦਿ ਬਣ ਕਿਵੇਂ ਰਹੇ ਹਨ?, ਬਿਗ ਬੈੰਗ ਦੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਖਿਰ ਕੀ ਹੋਇਆ ਸੀ? ਅਤੇ ਇੰਨਾ ਸੰਘਣਾ ਪੁੰਜ ਆਖਿਰ ਕਿਵੇਂ ਖਿਲਰਿਆ?

ਬਿਗ ਬੈਂਗ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 40 ਕਰੋੜ  ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪੁਲਾੜ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਘਣਾ ਸੀ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਗਲੈਕਸੀ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਤਾਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਿਗ ਬੈਂਗ  ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋਇਆ? ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਤੇ ਉਮੀਦ ਲਗਾਈ ਬੈਠੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਇਹਨਾਂ ਰਹੱਸਾਂ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਚੁੱਕੇਗੀ ਅਤੇ ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਅਤੇ ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਵੇਗੀ ।

ਪਿਛੇ ਜਿਹੇ ਨਾਸਾ ਨੇ 'ਜੇਮਸ ਵੈਬ ਸਪੇਸ ਟੈਲੀਸਕੋਪ' ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਤਸਵੀਰਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਪੁਲਾੜ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੈਜ਼ੋਲਿਊਸ਼ਨ ਵਾਲੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਹਨ।

'ਨਾਸਾ' ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ 13 ਅਰਬ ਸਾਲ ਪਿੱਛੇ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਪੁਲਾੜ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਅੱਜ ਦੇ ਵੱਡੇ ਚੱਕਰਾਂ ਨਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ  ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਅਰਬਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਗਈਆਂ? ਇਹ ਤਾਰੇ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਕਿੱਥੇ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸੂਰਜੀ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਪਰੇ ਦੇ ਪੁਲਾੜ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗ੍ਰਹਿ ਤੇ ਜੀਵਨ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਵੀ ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਡਾ ਇਹ ਪੁਲਾੜ  13.8 ਬਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਏ ਬਿਗ ਬੈੰਗ ਧਮਾਕੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 80 ਕਰੋੜ ਸਾਲ ਦੂਰ ਹਾਂ। ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਲਦੀ ਹੀ ਅਸੀਂ ਉੱਥੇ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵਾਂਗੇ।

ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ 'ਨੈਸ਼ਨਲ ਏਰੋਨਾਟਿਕਸ ਐਂਡ ਸਪੇਸ ਐਡਮਿਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ' ('ਨਾਸਾ') ਨੇ ਇਸੇ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਲਏ ਗਏ ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਪੰਜ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੈੱਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਲੈਕਸੀ ਕਲੱਸਟਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਲਗਭਗ 4.6 ਬਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਲੱਭੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਦੂਰ ਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਇਨਫਰਾਰੈੱਡ ਚਿੱਤਰ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਦੇ ਪੁੰਜ, ਉਮਰ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨਗੀਆਂ।

'ਜੇਮਸ ਵੈਬ ਸਪੇਸ ਟੈਲੀਸਕੋਪ' 1990 ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਗਏ 'ਹਬਲ ਟੈਲੀਸਕੋਪ' ਨਾਲੋਂ 100 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਗਲੈਕਸੀਆਂ, ਤਾਰਿਆਂ, ਉਲਕਾਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੋ ਸੋ ਤੋਂ ਵਧ ਬਾਹਰੀ (ਐਕਸੋ) ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਹ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਗੁਝੇ ਭੇਦ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਏਲੀਅਨਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਵੀ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਕਈ ਅਣਸੁਲਝੇ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼, ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਭੇਦਾਂ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਚੁੱਕੇਗੀ।

ਸੰਜੀਵ ਝਾਂਜੀ, ਜਗਰਾਉਂ।
ਮੋ: 8004910000