ਸਾਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਵੇਖਣ ਦੀ ਵਿਲਖਣ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਅਨੰਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇਖ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਸਾਫ਼ ਰਾਤ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਲਗਭੱਗ 2500 ਕੁ ਤਾਰੇ ਨੰਗੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੂਰਬੀਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅਨੰਤ ਤਾਰੇ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਖਰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਤਾਰੇ ਹਨ? ਇਸ ਬਾਬਤ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਕਾਰਲ ਸਗਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਸਾਰੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦੇ ਕੰਢੇ ਉੱਤੇ ਜਿੰਨੀ ਰੇਤ ਹੈ, ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਉਸ ਰੇਤ ਦੇ ਕਣਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਸੋਚੋ ਤਾਰੇ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਹੋਣਗੇ ?
ਸਾਡਾ ਸੂਰਜ ਵੀ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਿਸ ਗਲੈਕਸੀ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਗਲੈਕਸੀ ਨੂੰ ਅਕਾਸ਼ਗੰਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਲੈਕਸੀ ਲੱਖਾਂ ਕਰੋੜਾ ਤਾਰਿਆਂ ਦਾ ਝੂੰਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਗੈਰੀ ਸਿਰਮੌਰ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਯੂਰੋਪੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਅਕਾਸ਼ਗੰਗਾ ਗਲੈਕਸੀ ਦੇ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਗਲੈਕਸੀ ਆਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਵਿਚ ਵੀਹ ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ (2 ਖਰਬ) ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਰੇ ਹਨ।
ਇਸ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਸਾਡੀ ਗਲੈਕਸੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿੰਨੇ ਕੁ ਪੁਲਾੜ ਦਾ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ (1 ਖਰਬ) ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਗੁਣਾ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ (20 ਅੰਤਿਆ)। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਸਿਰਫ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਖੋਜੇ ਜਾਂ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਏ ਗਏ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਤਾਰੇ ਹਨ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਪੂਰਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਾਂ ਇਹ ਕਹਿ ਲਓ ਕਿ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਾਡੀ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਹੈ।
ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਤਾਰੇ ਹਨ, ਇਹ ਸਭ ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਵਰਗੇ ਹੀ ਸੂਰਜ ਹਨ। ਸਾਡਾ ਸੂਰਜ ਇੱਕ ਮਧ ਆਕਾਰ ਦਾ ਤਾਰਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਾਰੇ ਤਾਂ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਹਨ, ਕਈ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਵੀ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਂਗ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵੀ ਗ੍ਰਹਿ ਚੱਕਰ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰ੍ਹੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਧਰਤੀ ਵਰਗੇ ਜਿਊਣ ਜੋਗੇ ਹਾਲਾਤ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਇਹ ਦੋ ਨਹੀਂ ਕਰੋੜਾਂ ਧਰਤੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਹਾਲੇ ਦੀ ਘੜੀ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਕੋਈ ਵਾਹਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕੀ ਹੈ।
ਤਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਜਗ੍ਹਾਂ ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹੈ, ਕੀ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉੱਥੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ? ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਆ ਰਹੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਓਨੀ ਹੀ ਪੁਰਾਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਕਿ ਉਹ ਤਾਰਾ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵੱਜੋਂ, ਪ੍ਰੋਕਸੀਮਾ ਸੈਂਚੁਰੀ ਤਾਰਾ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 4.3 ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਾਲ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 9.46 ਨੀਲ (946 ਖਰਬ) ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।  ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰੌਕਸੀਮਾ ਸੈਂਚੁਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਜੋ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸਨੇ 4.3 ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਛਡਿਆ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਤਾਰੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੰਘਣੀ ਪੈਕ ਸਮੱਗਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜੇ ਕੋਈ ਤਾਰਾ ਸਾਡੇ ਤੋਂ  10 ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਾਲ ਦੂਰ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਸੀਂ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ 10 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਰੋਸ਼ਨੀ ਤੁਹਾਡੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ 94.6 ਨੀਲ (9460 ਖਰਬ) ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
ਸੰਜੀਵ ਝਾਂਜੀ ਜਗਰਾਉਂ।
ਸੰਪਰਕ: 8004910000

ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਵੇਗਾ 
ਸੰਜੀਵ ਝਾਂਜੀ, ਜਗਰਾਉ       (13/06/2023)

ਭਾਰਤ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾਂ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਖਿੱਚ ਲਾਈ ਹੈ। 'ਇਸਰੋ' (ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ, 'ਭਾਪੁਲਖੋਜ'') ਨੇ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। 'ਭਾਪੁਲਖੋਜ'' ਅਨੁਸਾਰ  ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਨੂੰ ਜੁਲਾਈ ਵਿਚ ਚੰਦਰਮਾ 'ਤੇ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੀ ਰਵਾਨਗੀ 12 ਜੂਨ ਨੂੰ ਹੋਵੇਗੀ।

ਇਸ ਦੇ ਪਰਿਮਾਪ ਚੰਦਰਯਾਨ-2 ਵਾਲੇ ਹੀ ਹਨ। ਪਰ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਵਿਚ ਕਈ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੀ ਸੰਕਲਪ, ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰੀ ਚੰਦਰਯਾਨ-2 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਾਫੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਉੱਦੇਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਤੇ ਉੱਨਤ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਭਾਰਤ ਨੇ ਦੋ ਚੰਦਰਯਾਨ ਚੰਦਰਮਾ ਉੱਤੇ ਭੇਜੇ ਹਨ। ਚੰਦਰਯਾਨ-1 ਚੰਦਰਮਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਉਪਰਾਲਾ ਸੀ ਜੋ ਅਕਤੂਬਰ 2008 ਨੂੰ 'ਸ੍ਰੀ ਹਰੀ ਕੋਟਾ' ਤੋਂ ਭੇਜਿਆ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮਕਸਦ ਚੰਦਰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣਾ ਅਤੇ  ਉਥੋਂ ਦੇ ਰਸਾਇਣ-ਖਣਿਜਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਚੰਦਰਮਾ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਹੈ।

'ਚੰਦਰਯਾਨ-1' ਦਾ "ਚੰਦ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਪਰੀਖਣ" ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਵੇਲੇ ਜਿਸ ਥਾਂ ਤੇ 14 ਨਵੰਬਰ 2008  ਨੂੰ ਟਕਰਾਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਟੱਕਰ ਬਿੰਦੂ ਦਾ ਨਾਂ ਉਸ ਦਿਨ 'ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ' ਦਾ ਜਨਮਦਿਨ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਟੱਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਚੰਦਰਯਾਨ-1' ਦੇ "ਚੰਦਰਮਾ ਘੋਖਣਯੰਤਰ" ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਤਰੰਗਾਂ ਲਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਇਸ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 22 ਜੁਲਾਈ 2019 ਨੂੰ 'ਸ੍ਰੀ ਹਰੀ ਕੋਟਾ' ਤੋਂ ਹੀ 'ਚੰਦਰਯਾਨ-2' ਚੰਦਰਮਾ ਵੱਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਦਾ ਮਕਸਦ ਚੰਦਰਮਾਂ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਪਰਲੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਚੰਦਰਮਾ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸਾ। ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਬਾਰੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਖਾਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਜਿਹੜੇ ਪਹਿਲਾਂ ਚੰਦਰਮਾ ਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਇਸ ਦੇ 'ਰੋਵਰ' ਨੇ ਚੰਦਰਮਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਚਲ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਚਟਾਨਾਂ ਦੇ ਸੈਂਪਲ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਭੇਜਣਾ ਸੀ ਪਰ ਤਕਨੀਕੀ ਖਰਾਬੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਆਖ਼ਰੀ ਮੌਕੇ ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਟੁੱਟ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਮਿਸ਼ਨ ਫ਼ੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ । ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਨੂੰ ਕਾਫੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਗਿਆ।

'ਭਾਪੁਲਖੋਜ' ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡਾ ਮਿਸ਼ਨ ਅਸਫਲ ਜਰੂਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਕਕਸ਼ੀਜੰਤਰ (ਚੰਦ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਣ ਵਾਲਾ ਜੋਤਰ) ਅਜੇ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭੇਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੀ ਗਲਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੀ ਸਮੱਸਿਆ ਸੀ। 'ਚੰਦਰਯਾਨ -2' ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਸੀ ਜੋ ਇੱਕ ਕੰਪੂਟਰ ਤੰਤ੍ਰਾਂਸ਼ (ਸਾਫਟਵੇਅਰ) ਗਲਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਸੀ।

ਹੁਣ ਭੇਜਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ 'ਚੰਦਰਯਾਨ-3',  'ਚੰਦਰਯਾਨ-2' ਦਾ ਇੱਕ ਅਗਲੇਰਾ ਮਿਸ਼ਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਉੱਤਰ ਕੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 'ਉੱਤਰਨਜੰਤਰ' ਅਤੇ 'ਘੁੰਮਣਜੰਤਰ' ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ 'ਨੋਦਨ-ਵਿਮਾਨ ਉੱਤਰਨਜੰਤਰ' ਅਤੇ ਘੁੰਮਣਜੰਤਰ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਨੂੰ 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਕਕਸ਼ (ਗ੍ਰਹਿਪਥ) ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ।
 
'ਚੰਦਰਯਾਨ-3' ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਨਰਮ ਉੱਤਾਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ, ਘੁੰਮਣਜੰਤਰ ਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਚਲਾਉਣਾ ਅਤੇ ਕਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵੀ ਪੁਲਾੜ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਚੰਦਰਮਾ ਬਾਰੇ ਅਥਾਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ਤੋ ਅੱਗੇ ਅਥਾਹ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਭੇਜੇ ਜਾਂ ਵਾਲੇ ਭਵਿਖੀ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਟੇਸ਼ਨ/ਜਮੀਨ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗੀ। ਆਓ ਇਸ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰੀਏ।

ਸੰਜੀਵ ਝਾਂਜੀ, ਜਗਰਾਉਂ
8004910000
SANJEEV JHANJI
M.Sc.B.Ed
Master of Mass Communication
Post grad.Dip. in Journalism & Mass Communication
PGDHRD 
MOB: +91 80049 10000