ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਮੋਹ
ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦਿਲਬਰ
ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ।
ਸਫ਼ੇ:112, ਮੁੱਲ: 150 ਰੁਪਏ।
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ: ਤਕਰਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ

ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦਿਲਬਰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਨਾਵਾਨ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੈ। ‘ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਮੋਹ’ ਉਸ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਦਰਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਉਸਾਰੂ ਅਥਵਾ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਹਨ। ਅਨੁਭਵੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦਿਲਬਰ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਪੇਂਡੂ ਧਰਾਤਲ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਕ ਚਿਤਰਣ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧੀ ਦੇ ਕਲਾਤਮਕ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਉਹਲੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ‘ਵਰਣਾਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ’ ਵਿੱਚ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕਿਤੇ ਅਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਤੇ ਧੁੰਧਲਾਪਣ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਲਗਾਤਾਰ ਦਿਲਚਪਸੀ ਬਣੀ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੇ।

ਮੁੱਖ ਗੁਣ ‘ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਹੈ। ਸੰਤ, ਬੇਮੁਖ, ਪੁੰਨ, ਪੱਕਾ ਜੰਡ, ਸੰਤਾਂ ਦਾ ਬਾਗ਼ ਇਸੇ ਸੋਚ ਦਾ ਬਾਖੂਬੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ‘ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਮੋਹ’ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਬੇਸ਼ਕ ਗ਼ੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਹੀ ਸੀ, ਸਦੀਕ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਮੋਹ ਵਾਪਸ ਖਿੱਚ ਹੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ‘ਪੁਨਰ ਜਨਮ’ ਕੰਤੋ ਨਾਂ ਦੀ ਹਿੰਮਤੀ ਕੁੜੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ‘ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਧੀਆ ਕਲਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

‘ਮੈਂ ਪਾਤਰ’ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਵਧੀਆ ਨਿਭਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸਮਾਜ ਲਈ-ਕੁੱਝ ਚੰਗਾ ਕਰ ਗੁਜ਼ਰਣ ਦੀ ਸੋਚਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ‘ਗੁਲਾਮ ਇਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਡਾ. ਤੇਜਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਪ੍ਰਾਪਤ ਯਥਾਰਥ ਦੀ ਕਰੂਰ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ’ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਦਿਲਬਰ ਨੇ ਨਿਸਚੈ ਹੀ ਕਹਾਣੀ ਰੂਪੀ ਜੰਗ ਜਿੱਤ ਲਈ ਹੈ।
ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ

29/01/16