|
ਤਾਰੀਖ਼ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ
ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਆਦਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਨੌਂ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ। ਨੌ
ਰਤਨ। ਬੀਰਬਲ ਅਕਬਰ ਦੇ ਨੌਂ ਰਤਨਾ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਸੀ।
ਇਕਬਾਲ ਮਾਹਲ, ਜਿਸ ਕੋਲ ਅਕਬਰ ਵਾਲੀ ਦਰਿਆ-ਦਿਲੀ ਹੈ, ਬੀਰਬਲ ਵਾਲੀ ਸੂਖਮ
ਬੁੱਧੀ ਵੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਾ ਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸਿਰਮੌਰ ਕਦਰਦਾਨ ਹੈ।
“ਹੈਲੋ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਸ਼ੁਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਆਇਆਂ, ਸਰਦ-ਗਰਮ ਜਿਹਾ ਹੋਇਆ ਪਿਆ। ਕਾਰ ਵਿਚ
ਏ.ਸੀ ,ਬਾਹਰ ਗਰਮੀ। ਬਸ ਸ਼ਰੀਰ ਫੜਿਆ ਗਿਆ। ਤਾਂ ਹੀ ਘਰੇ ਬੈਠਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਨਿਕਲ
ਜਾਣਾ ਸੀ ਹੁਣ ਤਕ ਬਾਹਰ।” ਫੋਨ ਤੇ ਵੀ ਉਸਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਉਹੀ ਰੋਹਬ ਤੇ ਮਿਠਾਸ
ਹੈ।
ਮੈਂ ‘ਡੋਰੀਟੇਲ ਡਰਾਈਵ’ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਹੁਣੇ ਛਪਵਾ ਕੇ ਆਇਆਂ। ਇਹ ਟੈਮਪਰੇਰੀ
ਛੜਿਆਂ (ਵਿਹਾਹੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਮਹਿਫਲ ਜਿਥੇ ਤੀਵੀਂ ਨਾਂ ਹੋਵੇ) ਦੀ ’ਕਠੇ
ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ । ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ
ਹੈ। ਗੁਰਭਜਨ ਗਿਲ ਤੇ ਨਿਰਮਲ ਜੌੜੇ ਨੇ ਮੇਰਾ ਬੜਾ ਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਕਿਤਾਬ ਰਿਲੀਜ਼
ਕੀਤੀ।”
“ਰਾਜੇ ਗਲ ਸੁਣ! ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਡਰਦਾ! ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲਿਆ ਨਹੀਂ ਅਜ ਤਕ।
ਦਿਤਾ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਹੈ ਨਹੀਂ, ਆਈ ਚਲਾਈ ਹੈ ਬਸ। ਮੈਨੂੰ ਆਈ ਚਲਾਈ ਵਿਚ
ਮਜ਼ਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ“
ਕਿੰਨੇ ਧਨੀ ਹੋ ਹੋ ਤੁਰ ਗਏ, ਕੌਣ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈਂਦਾ ।
ਕਵਿਤਾ ਕਿੰਜ ਬਣਦੀ ਗੁਰਬਾਨੀ, ਜੇ ਨਾਨਕ ਹਟੀ ਪਾ ਲੈਂਦਾ “।
ਅੱਡੀਆਂ ਨਾਲ ਪਤਾਸੇ ਭੋਰਨਾਂ ਮੈਂ ਸੁਣਿਆ ਸੀ ਪਰ ਇਕਬਾਲ ਗਲਾਂ ਨਾਲ ਪਤਾਸੇ
ਭੋਰਦਾ ਹੈ। ਤਬਲੇ ਦੀ ਥਾਪ ਵਾਂਘ ਠਹਾਕਾ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਵੀਣਾ ਵਾਂਗ ਤਰੰਗਦਾ
ਹੋਇਆ ਉਹ ਗਲਾਂ ਦੀ ਠੁਮਰੀ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
“ਸਨ 61 ਦੀ ਗਲ ਆ, ਰਾਜੇ। ਗਰਮੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਸੀ। ਮੈਂ ਪੰਦਰਾ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦਾ
ਸੀ। ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਨਸ਼ਾ ਸੀ। ਜਵਾਨੀ ਸੀ, ਜੋਰ ਸੀ, ਜੋਸ਼ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਹੈ। ਪਰ
ਉਦੋਂ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਵੀ ਨਾਲ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੁਝ ਕਰਨ ਨੂੰ ਜੀ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।
ਮੇਰੇ ਨੇੜੇ ਕੋਈ ਨਾਂ ਲਗਦਾ, ਜਿਹੜਾ ਲਗਦਾ ਉਹ ਮੇਰਾ ਪੱਕਾ ਬੇਲੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ।
ਹੁਣ ਵੀ ਏਦਾ ਹੀ ਹੂੰਦਾ ਹੈ ”
ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਕੇ ਦਸਦਾ ਹੈ।
“ਉਹ ਵੇਲਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਲਾਕਾਰ ਸੱਚੇ ਸੁਚੇ ਇਨਸਾਨ ਵੀ ਹੁੰਦੇ। ਜ਼ੁਬਾਨ ਦੇ
ਪੱਕੇ, ਇਜ਼ਤ-ਅਫਜ਼ਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਅਹਿਸਾਨ ਫਰਾਮੋਸ਼ੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿਚ
ਨਹੀਂ ਸੀ” ਉਹ ਬੋਲਦਾ ਬੋਲਦਾ ਠਹਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਗਲ ਹੋਰ ਹੈ। ਇਕ ਗਹਿਰੀ
ਚੁਪ ਛਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਗੁੰਜਨ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰੋ ਸੁਣਦੀ ਹੈ।
“ਪਰ ਕਲਾ ਨੇ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਜਾਨ ਬਨਨਾ ਹੈ ਅਜੇ
ਆਹ! ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਇਨਸਾਨ ਬਣਨਾ ਹੈ ਅਜੇ”
ਉਸਦੀ ਗਲ ਵਿਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਹੈ, ਸ਼ਿਕਵਾ ਹੈ, ਪੀੜ ਹੈ, ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਉਹ ਗਲ
ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਇਕਦਮ ਚੁਸਤੀ ਨਾਲ।
“ਆਪਾਂ ਯਮਲੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣੇ ਪਿੰਡ।” ਸਕੂਲ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ
ਨਾਲ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ। ਰੁਪਿਆ ਰੁਪਿਆ ਕਰਕੇ, ਅੱਸੀ ਰੁਪਿਏ ‘ਕਠੇ ਕਰ ਲਏ।
ਯਮਲੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਉਹ ਚੀਚੀ ਵਿਚ ਸਿਰਗਟ ਫਸਾ ਕੇ ਕਸ਼ ਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
“ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਲੈਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹੈਗੇ ਜੇ” ਮੈਂ ਪੰਦਰਾ ਸਾਲਾਂ ਦੀ
ਸੀ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਪਤਾ ਸੀ ਬਈ ਕਿਵੇਂ ਪੁੱਛੀਦਾ। ਯਮਲਾ ਕੁਝ ਦੇਰ ਮੇਰੇ ਮੁੰਹ
ਵਲ ਵੇਖਦਾ ਰਿਹਾ ਫਿਰ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਬੋਲਿਆ
“ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਦੇਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹੈਗੇ ਜੇ?” ਢਾਨੀ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਹੱਸਣ ਲਗ
ਪਏ।
80 ਰੁਪਏ, ਦੋ ਦੇ ਚਾਲੀ ਨੋਟ, ਅਸੀਂ ਯਮਲੇ ਅਗੇ ਵਿਛੀ ਚਾਦਰ ਤੇ ਢੇਰੀ ਕਰ ਆ ਗਏ
।
“ਬਸ ਫਿਰ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ੋਂਕ ਜਿਹਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਰਾਜੇ ਮੈਨੂੰ 43 ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ
ਕਨੇਡਾ ਵਿਚ ਬੜੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵੇਖੀ। ਜਿਹੜੇ ਕਲ ਤਕ ਸਾਡੇ ਕਪੜੇ ਧੋਂਧੇ ਸੀ ਅਜ
..ਚਲ ਛਡ ਯਾਰ,” ਉਹ ਕੁਝ ਦੇਰ ਚੁਪ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੋਲਦਾ ਹੈ
“ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਦੀ ਕਨੇਡਾ ਆਏ ਤਾਂ
ਵੈਨਕੁਵਰ ਤੋਂ ਕਾਰ ਰਾਹੀਂ ਆਉ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਟੋਰਾਂਟੋ। ਰੌਕੀ ਮਾਉਂਟੇਨ, 700 ਮੀਲ
ਦਾ ਸਫਰ ਹਰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਡਾਰਾਂ ਵੇਖਦੇ ਆਇਉ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਰਿੱਛ ਵੀ ਦਿਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
।“
ਇਕਬਾਲ ਦਾ ਯਾਰ ਵੀ ਇਕਬਾਲ ਹੈ। ਰਾਮੂਵਾਲੀਆ। ਉਹ ਲ਼ਿਖਦਾ ਹੈ ਸੁਰਾਂ ਦੇ
ਸੌਦਾਗਰ ਵਿਚ ।
“ਇਕਬਾਲ ਮਾਹਲ ਰਬ-ਸਬਬੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦਾ ਨਾਇਕ ਹੈ। ਉਹ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਜਚਦਾ
ਹੈ ,ਉਸ ਕੋਲ ਮਾਈਕ ਨਾਲ ਮੇਚ ਖਾਨ ਵਾਲੀ ਆਵਾਜ ਹੈ। ਉਹ ਵਾਘੇ ਬਾਰਡਰ ਦੇ ਦੋਹੀਂ
ਪਾਸੇ ਛਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਘਨਛਾਵਾਂ ਬੂਟਾ ਹੈ।”
ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਥੋੜੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਗਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਭਾਸਿਆ ਕਿ ਇਕਬਾਲ ਇਨਸਾਨੀ
ਤਹਜ਼ੀਬਾਂ ਦਾ ਮਹਿਬੂਬ ਵੀ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਦੀ ਸ਼ਤਰੰਜ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਵੀ। ਉਮਰ ਉਸ ਲਈ
ਸਿਰਫ ਹਿੰਦਸੇ ਹਨ। ਇਕਬਾਲ ਕੁਕਨੂਸ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਆਪਣੀ ਮਰਜੀ ਨਾਲ ਵਧਾ
ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਨੂੰ ਇਕੋ ਸਤਿਕਾਰ ਤੇ ਨੇਹਚਾ ਨਾਲ ਘੁਟ ਕੇ ਮਿਲਦਾ
ਹੈ। ਉਸਦੀ ਗਲਵਕੜੀ ਵਿਚ ਇਲਾਚਿਆਂ ਵਾਲੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਹੈ। ਉਸਦੀਆਂ ਗਲਾਂ ਵਿਚ ਯਾਰਾਂ
ਵਾਲੀ ਨਿਘ ਹੈ, ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਸਨੇਹ ਹੈ, ਬਜੁਰਗਾਂ ਵਾਲੀ ਸਿਆਣਪ ਹੈ,
ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਾਲੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਬੰਦਿਆ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਧਿਆਨ ਨਾਲ
ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬੰਦਿਆ ਦੇ ਰਾਜ਼ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ।
“ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਅਹਿਸਾਨ-ਫ਼ਰਾਮੋਸ਼ੀ ਦੀ ਇਕੋ ਸਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਉਸਦੇ
ਲਈ ਮੇਰੇ ਦਰਵਾਜੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਬਸ।”
ਆਪਣੀ ਧੀ ਨਤਾਸ਼ਾ ਦੀ ਜੀ ਖੋਹਲ ਕੇ ਤਾਰੀਫ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬੜੀ ਫੁਰਤੀ ਨਾਲ ਤੇ
ਫ਼ਕਰ ਨਾਲ, ਮਾਨ ਨਾਲ, ਦਿਲ ਦਰਿਯਾ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ। ਉਹ ਨਤਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਵਾਰਿਸ
ਵੇਖਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੀ ਫ਼ਕੀਰੀ ਵੇਖਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੀ ਅਕਬਰੀ ਵੇਖਦਾ। ਇਕਬਾਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।
“ਰਾਜੇ ਸੁਣ, ਨਤਾਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧਿਆ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੀ
ਹੈ। ਅਸਲੀ, ਠੇਠ ,ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਵਿਚ ਗੜੁਚ।”
ਮੈ ਕਿਹਾ “ਇੰਝ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਕੋਈ ਹਿਰਨੀ ਸਰ ਸਰ ਕਰਦੀ ਬਾਂਸਾਂ
ਦੇ ਝੁੰਡ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘੀ ਹੋਵੇ। ਜਿਵੇਂ ਸੰਗਮਰਮਰ ਤੇ ਬੰਟੇ ਡਿਗ ਪਏ ਹੋਣ।ਜਿਵੇਂ
ਪਾਤਰ ਨੇ ਬਿਰਖ ਨੂੰ ਚੀਰ ਕੇ ਵੰਝਲੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੋਵੇ?”
“ਬਿਲਕੁਲ ਇੰਜ ਹੀ ਰਾਜੇ” ਉਹ ਅਹਖ..ਕਰਕੇ ਗਲੇ ਦੀ ਖਰਾਸ਼ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਉਹ ਪੀਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਤਾਜ਼ਗੀ, ਜੋਸ਼, ਮੜਕ ਤੇ ਜਵਾਨੀ ਨਾਲ ਮਹਿਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ
ਗਾਹਲ ਦੀ ਪੁੜੀ ਜਿਹੀ ਬਣਾ ਕੇ ਗਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਹੀ ਲੁਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੁਨਣ ਵਾਲੇ
ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ। ਅਗਲੀ ਗਲ ਪਹਿਲੀ ਗਲ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਦਿਲਚਸਪ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
“ਲੋਕ ਮੈਨੂੰ ਪੁਛਦੇ ਨੇ ਮਾਹਲ ਤੂੰ ਜੌਹਰੀ ਹੈ। ਹੀਰਿਆਂ ਦਾ ਸੌਦਾਗਰ ਹੈ।
ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਉਨਾ ਹੈ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਸੋਨਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਥੋਂ ਲਭ ਕੇ ਲਿਆਉਨਾ
ਹੈ ਹੀਰੇ?” ਉਹ ਹਸਦਾ ਹੈ। ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ। ਨਾਂ ਇਕ ਪੈਸਾ ਵਧ ਨਾਂ ਇਕ ਪੈਸਾ ਘਟ।
ਤੋਲ ਕੇ ਜਿੰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਉਨਾਂ ਹੀ ਹਸਦਾ ਹੈ ਪੁਰੀ ਈਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ। ਹਾਸੇ
ਵਿਚ ਉਹ ਠੱਗੀ ਨਹੀਂ ਮਾਰਦਾ।
“ਮੈਂ ਕਹਿੰਨਾ ਮੈਂ ਹੀਰੇ ਤਰਸ਼ਦਾ ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਤਰਾਸ਼ੇ ਹੋਏ ਹੀਰੇ ਲਭ ਕੇ
ਲਿਆਉਨਾ। ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਰੁਜਗਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਪਿਆਰ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਭਗਤੀ ਹੈ।
ਮੇਰੀ ਮੁਹਬਤ ਹੈ।” ਉਸਦੀ ਆਵਾਜ ਵਿਚ ਇਕ ਤਰੰਨਮ ਹੈ, ਸੰਗੀਤ ਹੈ, ਰੋਹਬ ਹੈ,
ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ।
“ਰਬ ਰਾਖਾ” ਉਹ ਫ਼ੋਨ ਕਟਦਾ ਹੈ।
ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਇਕਬਾਲ ਮਨਫ਼ੀ ਹੈ। ਪਰਦਾ ਡਿਗਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਵਿਚ ਇਕ ਅਣਸੁਖਾਵੀਂ
ਜਿਹੀ ਸ਼ਾਤੀ ਫੈਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਕ ਨਜ਼ਮ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ।
ਅਜੂਨੀ !
ਮੈਂ ਮਾਪ ਲਈ ਹੈ ਦੂਰੀ ।
ਨਜ਼ਮ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੱਖਰ ਖੋਹਲ ਕੇ
ਨਕਸ਼ੇ ਉਪਰ ਇਕ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਵਿਛਾ ਦਿਤੇ ਨੇ ।
ਜਿਥੇ ਤੂੰ ਹੈ ,ਤੇ ਜਿਥੇ ਮੈਂ ਹਾਂ ,
ਬਸ ਤੇਰੇ ਤੇ ਮੇਰੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੰਨਾ ਹੀ ਫ਼ਾਸਲਾ ਹੈ
ਰਾਜਪਾਲ ਸੰਧੂ
|
