ਹਰ ਸਾਲ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 10 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਡੇਂਗੂ ਇੱਕ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਫੈਲਣ ਵਾਲਾ ਸੰਕ੍ਰਮਕ ਰੋਗ ਹੈ। ਡੇਂਗੂ ਵਾਇਰਸ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਜਾਂ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਫੈਲਦਾ। ਡੇਂਗੂ ਬੁਖ਼ਾਰ ਸੰਕ੍ਰਮਿਤ ਮਾਦਾ ਮੱਛਰ 'ਏਡੀਜ਼ ਏਜਿਪਟੀ' ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਡੇਂਗੂ ਦੇ ਮੱਛਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੱਛਰ ਦਿਨ ਸਮੇਂ ਹੀ ਕੱਟਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਜਿਆਦਾ ਉੱਚੀ ਉੱਡ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਮੱਛਰ ਤੇ ਚੀਤੇ ਵਾਂਗ ਧਾਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਠੰਡੇ, ਛਾਂ ਵਾਲੇ, ਪਰਦਿਆਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜਾਂ ਹਨੇਰੇ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾਂ ਤੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
 
ਡੇਂਗੂ ਵਿੱਚ ਚੌਬੀ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੰਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੱਕ 'ਪਲੇਟਲੈੱਟਸ' ਘੱਟ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ 'ਪਲੇਟਲੈੱਟਸ' ਘੱਟ ਕੇ ਵੀਹ ਹਜਾਰ ਜਾਂ ਉਸਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤਾਂ 'ਪਲੇਟਲੈੱਟਸ' ਚੜਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਨਿਯਮਿਤ 'ਪਲੇਟਲੈੱਟ' ਸੰਖਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
 
ਡੇਂਗੂ ਬੁਖ਼ਾਰ ਦੀ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਵਾਈ ਜਾਂ ਵੈਕਸੀਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਡੇਂਗੂ ਦੀ ਸਾਧਾਰਣ ਬੁਖ਼ਾਰ ਅਵਸਥਾ ਮੁਕਾਬਲੇ 'ਹੈਮ੍ਰੇਜਿਕ' ਬੁਖ਼ਾਰ ਜਾਨਲੇਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
 
ਸੰਕ੍ਰਮਿਤ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਦੇ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚੌਂਦਾਂ ਦਿਨਾਂ ਬਾਦ ਡੇਂਗੂ ਬੁਖ਼ਾਰ ਦੇ ਲ਼ੱਛਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ ਠੰਡ ਲੱਗ ਕੇ ਬੁਖ਼ਾਰ ਆਉਣਾ, ਸਿਰਦਰਦ, ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਸਰੀਰ ਦਰਦ, ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਭੁੱਖ ਘੱਟ ਲੱਗਣਾ, ਜੀਅ ਮਚਲਣਾ, ਉਲਟੀ, ਦਸਤ ਲੱਗਣਾ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਤੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਦਾਣੇ ਆਦਿ ਹਨ।
 
ਡੇਂਗੂ ਤੋਂ ਘਬਰਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਲੱਛਣ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਅਨੁਸਾਰ ਦਵਾਈ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਕਦੇ ਵੀ ਖੁਦ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਡਿਸਪਰਿਨ ਜਾਂ ਐੱਸਪਰਿਨ ਦੀ ਗੋਲੀ ਨਾ ਦੇਵੋ।
 
ਡੇਂਗੂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਅਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪਾਣੀ ਨਾ ਇਕੱਠਾ ਹੋਣ ਦੇਵੋ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਸਫ਼ਾਈ ਦਾ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ।
 
ਗੋਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ
ਪਿੰਡ ਤੇ ਡਾਕ. ਬਰੜ੍ਹਵਾਲ ਲੰਮਾ ਪੱਤੀ (ਧੂਰੀ)
ਈਮੇਲ  bardwal.gobinder@gmail.com