ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਬਣੀ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਸੀਹੇ ਵੀ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਿੱਟੀ, ਹਵਾ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੁਮੇਲ 'ਚੋਂ ਆਪਣਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਮਨੁੱਖ 'ਡੁੰਘ ਵਾਹ ਲੈ ਹੱਲ ਵੇ' ਤੇ ਕਦੇ 'ਅਕਲ ਨਾਲ ਵਾਹ' ਤੇ ਕਦੇ 'ਜ਼ੀਰੋ ਟਿੱਲ' ਵਰਗੀਆਂ ਜੁੱਗਤਾਂ ਘੜਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਹਰ ਵਾਰ ਮਿੱਟੀ, ਪਾਣੀ, ਹਵਾ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਵਧ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦਾ। ਉਹ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਇੰਸ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਕਿੱਤਾ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਫਗਵਾੜੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਪਹਿਲੋਂ 1.9 ਕੁਇੰਟਲ ਬੀਜ ਨਾਲ 8 ਫੁੱਟ ਚੋੜੇ ਤੇ 4 ਫੁੱਟ ਦੂਰੀ ਤੇ ਕਮਾਦ ਲਾਇਆ। ਔਸਤਨ 300 ਕੁਇੰਟਲ ਦੀ ਥਾਂ ਉਸਨੇ 650 ਕੁਇੰਟਲ ਗੰਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ। ਫੇਰ ਉਸਨੇ 6 ਕਨਾਲ ਬਚਦੀ (ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਲੇ) ਵਿਚ 200 ਕੁਇੰਟਲ ਮਟਰ ਤੇ ਗੋਭੀ ਲਈ। ਫੇਰ ਕਣਕ ਲਾਕੇ 10 ਕੁਇੰਟਲ ਦਾਣੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਪਾਣੀ ਸਿਰਫ 10 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੀ ਵਰਤਿਆ। ਇਹ ਸਭ ਉਸਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵੰਡ ਕਰਕੇ ਹੀ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਤਜ਼ਰਬਾ ਉਸਨੇ ਸਿਰਫ 1-2 ਏਕੜ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ 50-80 ਏਕੜ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਕਿ ਉਹ ਏਨਾ ਪੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਠੇਕੇ ਤੇ ਲੈਕੇ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਕਾਸੇ ਵਿਚ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਸਕੀਮ ਬਹੁਤ ਹੈ ਪਰ ਨਤੀਜੇ ਬਾ�ਕਮਾਲ ਹਨ। ਕਾਸ਼! ਲੋਕੀ ਉਸ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ।

ਲਓ ਜੀ ਮੌਜ ਲੱਗ ਗਈ, ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਖੁੰਬਾਂ ਇਕ ਮਨਭਾਉਂਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ਹੈ। ਇਹ ਜਿੱਥੇ ਖਾਣ ਲਈ ਸਵਾਦ ਹੈ ਉਥੇ ਪੋਸ਼ਟਿਕ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਪਰ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਇਸਦਾ ਭਾਅ ਅਸਮਾਨ ਨੂੰ ਜਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ 200 ਗ੍ਰਾਮ 40 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਮੌਜ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਲਫਾਫੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚ ਖੁੰਬਾਂ ਦਾ ਬੀਜ ਲਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਲਿਫਾਫੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ 40 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਬਸ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਲੈ ਆਵੋ ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਨਾਲ, ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਖੁੰਬਾਂ ਉੱਗਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਘਰ ਵਿਚ ਉੱਗਦੀਆਂ ਇੰਨਾਂ ਦੁੱਧ ਚਿੱਟੀਆਂ ਖੁੰਬਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਘਰ ਦੇ ਜੀਅ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਥੇ ਇਹ ਰੌਣਕ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ, ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਖੁੰਬਾਂ ਲੂਣ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਕਿ ਚਿੱਟੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਦੇਰ ਤੱਕ ਰੱਖੀਆਂ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਤੇ ਪੀਲੀਆਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਖਰ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਖੁੰਬਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਜਿਸਦੀ ਮਿੱਟੀ ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਦੇ ਗਮਲਿਆਂ ਆਦਿ ਵਿਚ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜੋ ਹੋਰਨਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਖਾਦ ਹੋ ਨਿਬੜਦੀ ਹੈ। ਉਠਾਓ ਫਾਇਦਾ ਇਸ ਖੂਬਸੂਰਤ ਫਸਲ ਦਾ ਤੇ ਲਵੋ ਆਨੰਦ।

ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਟੱਬਰਾਂ ਵਿਚ ਕਦੇ ਦੋ–ਦੋ ਜਾਂ ਚਾਰ ਚਾਟੀਆਂ ਵੀ ਰਿੜਕੀਆਂ ਜਾਦੀਆਂ ਸਨ। ਵੱਡੇ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਟੱਬਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ। ਲੜਦੇ ਵੀ ਸੀ, ਮਰਦੇ ਵੀ ਸੀ, ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਇੱਕੋ ਲਾਣਾ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਸੀ। ਸ਼ਰੀਕ ਤੇ ਭੀੜ ਪਈ ਵੇਖ ਮਦਦ ਨੂੰ ਬਹੁੜਦੇ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀਆਂ ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਏਕਤਾ ਸੀ, ਖੁਸ਼ੀ ਸੀ, ਠਹਿਰਾਓ ਸੀ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਦੀ ਪਿਛਲੇ 50 ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਦੀ ਹੋੜ੍ਹ ਕਰਨ ਦੀ ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਚੱਲੀ ਹੈ, ਸਭ ਕੁਝ ਤਹਿਸ ਨਹਿਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੋਂ ਫਿਜ਼ੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਫੇਰ ਵਲੈਤ ਤੇ ਆਖਰ ਕਨੇਡਾ ਨੇ ਤਾਂ ਟੱਬਰ, ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਗ ਉਡਾ ਦਿੱਤੇ। ਹਰ ਕੋਈ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ, ਜਾਇਜ਼ ਜਾਂ ਨਜਾਇਜ਼। ਪਿੱਛੇ ਘਰ ਬਾਂ–ਬਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ। ਘਰਾਂ 'ਚ ਕਬੂਤਰਾਂ ਨੇ ਵਾਸਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਗਰੇ ਜਾਣਾ ਪਿਆ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੱਟਣ ਜਾਂ ਪੋਤੇ–ਪੋਤੀਆਂ ਸਾਂਭਣ। ਬਸ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਇੱਕਾ–ਦੁੱਕਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬਚੇ ਹਨ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਹੁਣ ਬੇਬੇ ਚਾਟੀ ਰਿੜਕੇ ਵੀ ਤਾਂ ਕਿਹਦੇ ਲਈ। ਫੇਰ ਟੁੱਟੀ ਚਾਟੀ ਲਿਆਕੇ ਵੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਕੌਣ ਹੈ। ਪਰ ਉਮਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਤੇ ਆਦਤ ਕਦੇ ਮਰਦੇ ਨਹੀਂ, ਬਸ ਚਾਟੀ ਨੇ ਰੂਪ ਬਦਲ ਲਿਆ ਹੈ। ਏਸੇ ਲਈ ਹਾਲੇ ਵੀ ਕਿਧਰੇ ਨਾ ਕਿਧਰੇ, ਦਿਨ ਚੜ੍ਹੇ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸੁਨਣ ਨੂੰ ਘਰਰ ਘਰਰ।

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਭੁਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਅਜਿਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਗਰਮੀ ਵੀ ਵੱਧ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਰਦੀ ਵੀ ਕਾਫੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਮੌਸਮ ਬੀਜਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ ਪਰ ਮੌਸਮ ਦਾ ਮਿਜ਼ਾਜ਼ ਸਰੀਰ ਲਈ ਕਸ਼ਟਦਾਈ ਹੋ ਉੱਠਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ਕਿ ਆਸਮਾਨ ਕਦੇ ਸਾਫ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ, ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਗਹਿਰ ਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਧੁੰਦ ਜਿਹੀ ਦੁਮੇਲ ਨੂੰ ਧੁੰਦਲਾਈ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਧ ਜੁਲਾਈ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਅੱਧ ਤੱਕ ਦੁਮੇਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਫ ਤੇ ਨੀਲਾ ਆਸਮਾਨ, ਦੁੱਧੀਆ ਚਿੱਟੇ ਬੱਦਲ ਤੇ ਢਲਦੇ ਜਾਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਨਾਲ ਉਘੜਦੇ ਰੰਗ। ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਫਸਲਾਂ ਆਪਣੇ ਜ਼ੋਬਨ ਤੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੂੜ੍ਹੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਵੱਡੇ ਦਰਖਤ, ਨੀਲਾ ਆਸਮਾਨ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਬੱਦਲ, ਥਾਂ ਥਾਂ ਦਿਲਕਸ਼ ਨਜ਼ਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਸਮਾਂ ਹੈ ਜਦ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਜਵੀਂ ਖੁਰਾਕ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਨਹਿਰਾਂ, ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਵੀ ਸਾਫ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਚ ਵਿਚ ਪੈਂਦੀਆਂ ਕਣੀਆਂ, ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਧੋ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਹੀ ਕਵੀ ਮਨ ਵੀ ਖਿੜ ਉੱਠਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਮਹਿਕ ਉੱਠਦੀ ਹੈ। ਬਸ ਇਹੀ ਕੁਝ ਦਿਨ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਲੱਗੀਆਂ ਅੱਗਾਂ ਨੇ ਨੱਕ ਵਿਚ ਦਮ ਕਰ ਦੇਣਾ। ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਨਾ ਸਾੜਣ ਲਈ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਲੋਕ ਇੱਛਾ। ਇਸ ਲਈ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੋ ਤੇ ਮਾਣ ਲਵੋ ਨਿਖਰਿਆ ਹੋਇਆ ਪੰਜਾਬ।

ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਕਾਲਜ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ? ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅਗਲੇ ਜੀਵਨ ਸਫ਼ਰ ਲਈ ਕਿੱਤੇ/ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਲਈ ਹੈ? ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨੂੰ ਉਚੇਰੀ ਵਿੱਦਿਆ 'ਤੇ ਖਰਚਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ? ਤਾਂ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋ ਜਾਓ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੁੱਟਣ ਲਈ ਕਈ ਵਪਾਰਕ ਅਦਾਰੇ ਤਿਆਰ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਚੰਗੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਆਸ ਵਿਚ ਪੈਸੇ ਖਰਚਣ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਕਾਲਜਾਂ ਰੂਪੀ ਦੁਕਾਨਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਤਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੇ ਸਬਜ਼ਬਾਗ ਵੀ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਾ ਇਕੋ ਮਕਸਦ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਖਾਲੀ ਹੋ ਜਾਣ। ਇਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ (ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੇਂਡੂ) ਨਾਲ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਖਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ : ਇਹ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਵਿਸ਼ੇ ਵੀ ਲਿਖੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਧਿਆਪਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਲਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਸਾਲ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਝਾਂਸੇ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਫਟਾ-ਫਟ ਮੋਟੀ ਫੀਸ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅਸਲੀ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਿਸਚਿੰਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਕਾਲਜ ਲੱਗਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਕਿ ਪੂਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਅਸੀਂ ਚਾਲੂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਵੋ ਜਾਂ ਫੀਸ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਵੋ। ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਾ ਕਿਉਂ ਪੜ੍ਹੋ? ਪੈਸੇ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਥਾਂ ਖੱਜਲ-ਖੁਆਰੀ ਜਾਂ ਸਾਲ ਖਰਾਬ ਹੋਣਾ। ਜੋ ਕਾਲਜ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਧੋਖਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖ ਕੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਪਰ ਦਾਖਲਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਾ ਸਬੂਤ ਜ਼ਰੂਰ ਮੰਗੋ। ਸਿਰਫ਼ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤੇ ਕਾਗਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਯਕੀਨ ਨਾ ਕਰੋ।

ਦੂਸਰਾ : ਬਹੁਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਕੋਲ ਚੰਗੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਅਧਿਆਪਕ ਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤੀ ਸਿੱਖਿਅਕ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਘੱਟ ਪੈਸਿਆਂ 'ਤੇ ਰੱਖੇ ਅਧਿਆਪਕ ਹਨ। ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਜਿਸ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਮਿਹਨਤਾਨਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਦਿਲ ਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਏਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕਾਲਜ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਵੋ। ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਨਲਾਇਕ ਹੀ ਰਹੋਗੇ ਤੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਨਸ਼ੇ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਥੀ ਬਣ ਜਾਣ। ਇਹ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਕਾਲਜਾਂ ਰੂਪੀ ਦੁਕਾਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਠੱਗੀ ਦਾ ਹੱਥਕੰਡਾ ਵਰਤ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਤਾਂ ਹੀ ਤਾਂ ਸਿਆਣਿਆਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਿਚ ਹੀ ਬਚਾਓ ਹੈ।
ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਫੋਨ : 98159-45018

ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ, ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਗਲਹਿਰੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਾਟੋ ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਵਸੋੰਂ ਵਾਲੇ ਹਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।ਇਹ 250 ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਹੈ। 10 ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਨਿੱਕੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 10 ਕਿਲੋ ਤੱਕ ਦੀ ।ਇਸਦੇ ਕਈ ਰੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਗਿਰੀਆਂ ਖਾਣ ਦੀ ਸ਼ੌਕੀਨ, ਗਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਖਾਸ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੈ। ਦਰਖਤਾਂ ਦੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਨਾਲ ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਕਰਦੀ ਇਹ ਪਤਲੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਤੇ ਵੀ ਛਲਾਂਗ ਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵੱਡੀ ਬਲੌਰੀ ਅੱਖ ਬਹੁਤ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਹੈ। ਚੁਸਤੀ ਇਸਦਾ ਗਹਿਣਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਭੁੱਖ ਦੀ ਮਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀੜੇ ਮਕੌੜੇ ਵੀ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਦਰਤੀ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਕਮੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੱਪ ਨੂੰ ਵੀ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਮਕਾਨਾਂ ਵਿਚ ਢਾਲਣ ਦੀ ਭੁੱਖ ਨੇ ਗਲੀਆਂ, ਮੁਹੱਲੇ ਇੱਟਾਂ ਸੀਮਿੰਟ ਦੇ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਫਲਾਂ ਵਾਲੇ ਦਰਖਤ ਘੱਟ ਗਏ ਹਨ।

ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਛੋਟੇ ਫਲ, ਜਿਵੇਂ ਬੇਰ ਆਦਿ।ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਸਣੇ ਇਸ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਸਭ ਨੂੰ ਵੱਧ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।ਇਸੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਸੁੱਟੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਵੀ ਖਾਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਤਿੱਖੇ ਦੰਦ ਜੋ ਗਿਰੀਆਂ ਕੱਟਣ ਲਈ ਬਣੇ ਹਨ, ਹੁਣ ਸੁੱਕੀਆਂ ਚਬਾਉਣਾ ਵੀ ਸਿੱਖ ਗਏ ਹਨ।