ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਅਜਨਬੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਅੱਜ ਵੀ ਹੈ, ਇਹ ਕੋਈ ਅਤਿ ਕਥਨੀ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਆਮ ਪੰਜਾਬੀ ਅੱਜ ਵੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਕੀਬੋਰਡ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਤ੍ਰਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੱਥ ਲਾਇਆਂ ਕਿਤੇ ਕਰੰਟ ਨਾ ਪੈ ਜਾਵੇ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਮਿਆਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਅਜੀਬ ਜਿਹਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਉੱਤੇ ਮਿਆਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣੀ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਵਾਸਤੇ ਹਊਆ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਕਈ ਇਸ ਸੱਚਾਈ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਵੀ ਹੋਣਗੇ। ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਮਿਆਰ ਨਾਮ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ। “ਕੰਪਿਊਟਰ ਉੱਤੇ ਮਿਆਰੀ ਪੰਜਾਬੀ” ਤੋਂ, ਖ਼ੌਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਭਾਵ ਲੈਂਦੇ ਹੋਵੋਗੇ - ਇਹ ਸੋਚੇ ਵਗ਼ੈਰ – ਦੱਸਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਮਿਆਰ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ: ਇੱਕ ਪੱਧਰ - ਭਾਵ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਸ਼ੀਨ (ਡੈਸਕਟੌਪ/ਲੈਪਟੌਪ/ਟੈਬਲਟ/ਪੈਡ) ਉੱਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਪੜ੍ਹਤ ਦਾ, ਇੱਕ ਹੀ ਪੱਧਰ ਭਾਵ ਇੱਕ ਹੀ ਸਟੈਂਡਰਡ।

ਸੋਚੋ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰ ਮਨਾਓ ਕਿ, ਭਲਾ ਹੋਵੇ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਜਿਹਨਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ, ਯੂਨੀਕੋਡ ਸਭਾ (https://unicode.org/consortium/) ਬਣਾਈ। ਇਸ ਸਭਾ ਨੇ ਭਾਸ਼ਾ ਮਾਹਰਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ਼ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲਿਖਤ ਵਿਧਾਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਉਹਨਾਂ “ਯੂਨੀਕੋਡ” ਰੱਖਿਆ। ਮਾਈਕ੍ਰਸੌਫ਼ਟ ਦੀ ਪਹਿਲ ਕਦਮੀ ਨਾਲ਼ ਹੁਣ ਇਹ ਹਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਹੈ, ਭਾਵ ਹਰ ਥਾਂ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਹੱਥ ਤੇ ਸਰ੍ਹੋਂ ਜਮਾਉਣ ਵਰਗੀ ਹੀ ਲੱਗੀ ਹੋਵੇ, ਜਿਹੜੇ ਪਿਛਲੀ ਚੱਪਾ ਸਦੀ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਧਾਨ ਹੀ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ – ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਕਈਆਂ ਲਈ ਖੁਸ਼ਖਬਰੀ ਕਿ ਯੂਨੀਕੋਡ ਵਾਲ਼ੇ ਗਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੁਣ ਲਈ। ਪੰਜਾਬੀਦੇ ਭਾਗ ਜਗਾ ਦਿੱਤੇ। ਯੂਨੀਕੋਡ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਤ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬ ਲਿਆਉਣ ਨਾਲ਼ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਹਲਵਾ ਪਰੋਸ ਕੇ ਨਾਲ਼ ਚਮਚਾ ਵੀ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਪਹਿਲਾ ਪਰੋਸਾ ਸੀ ਯੂਨੀਕੋਡ ਲਿਖਤ ਵਿਧਾਨ (ਕੀਬੋਰਡ) ਅਤੇ ਚਮਚਾ ਸੀ ਰਾਵੀ ਅੱਖ਼ਰ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਅੱਖਰ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲ਼ੇ (ਫ਼ੌਂਟ) ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਨਾਮ “ਅਕਾਸ਼ ਸੁੰਦਰ” ਹੈ।
 
ਯੂਨੀਕੋਡ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਅਸੀਂ  ਜੂਨ 2017 ਦੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖ ‘ਕਥਾ ਯੂਨੀਕੋਡ’ ਦੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਬਿਆਨ ਕਰ ਹੀ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਵੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ: ਯੂਨੀਕੋਡ ਲਈ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ “ਫ਼ੌਂਟ ਜਾਂ ਕਨਵਰਟਰ” ਡਾਊਨਲੋਡ ਕੀਤੇ ਜਾਂ ਵਰਤੇ ਵਗ਼ੈਰ ਹੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਨਾਲ਼ੋਂ ਐਪਲ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਨਿਯਮ ਜਾਂ ਤਰੀਕੇ ਜ਼ਰਾ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਮਿਆਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰ ਸਕਣ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਹੀ ਹੋ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਉੱਤੇ ਮਿਆਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਜਾਂ ਸਮਝਾਉਣਾ ਭਾਵ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ ਹੀ ਪਵੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਤਕਨੀਕੀ ਗੱਲ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ “ਤਕਨੀਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ” ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਸਿੱਧੀ ਤੇ ਸਰਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਗੇਅਰ ਪਾਉਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ  ਜੋ ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਲਗਦਾ ਕਿ ਗੇਅਰ ਵੀ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।  ਕਾਰਨ ਕਿ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਇਸਦਾ ਭਾਵ ਅਰਥ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ “ਗੇਅਰ ਪਾਏ ਬਿਨਾ ਕੋਈ ਵੀ ਗੱਡੀ ਅੱਗੇ ਪਿੱਛੇ ਹਿੱਲ ਜਾਂ ਚੱਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ”। ਸੋ, ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਏਨਾ ਹੀ ਕਿ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਗੇਅਰ’ ਪਾਏ ਬਿਨਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਕੋਡ ਕੀਬੋਰਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਪਰ ਆਖ਼ਰੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਤੁਹਾਡਾ – ਫ਼ੈਸਲਾ ਤੁਸੀਂ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗੇ ਜਾਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਪਿੱਛੇ . . . . . !
 
ਯੂਨੀਕੋਡ ਸਹਸੰਗ ਦੀ ਮੰਗ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸੰਸਥਾ, ਸੀਡੈਕ ਨੇ ਯੂਨੀਕੋਡ ਸਕੀਮ ਅਤੇ ਇੰਸਕ੍ਰਿਪਟ ਕੀਬੋਰਡ ਦਾ ਖਾਕਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਖ਼ਾਕੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕਾਸ ਮੰਚ ਯੂ:ਕੇ: ਨੇ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਅਤੇ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਕਠਨ ਤਪੱਸਿਆ ਬਾਦ ਇੰਸਕ੍ਰਿਪਟ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਭੌਤਿਕੀ, ਵ੍ਰਿੱਧਕ (Enhanced) ਰੂਪ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀXL ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਯੂ:ਕੇ: ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕੀਬੋਰਡ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਅਤੇ  ਸਿਖਲਾਈ ਸਬੰਧੀ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਤੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅਤੇ ਲਾਹੇਬੰਦ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸਮਰੱਥ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸੰਪੂਰਨ ਪੰਜਾਬੀXL ਉਤਾਰਨਾ (ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨਾ) ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।  ਇਸ ਲਿੰਕ: http://www.5abi.com/PunjabiXL/5abixl.zip  ਤੋਂ ਇਹ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
(ਪੰਜਾਬੀਓ! ਇਸਦੀ ਕੋਈ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ – ਇਹ ਸਾਰਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਮੁਫ਼ਤ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਸਭ ਨੂੰ ਦੱਸੋ!)
 
ਆਓ, ਹੁਣ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਮਿਆਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਈਏ:
 ਇੰਸਕ੍ਰਿਪਟ ਭਾਵ ਪੰਜਾਬੀXL ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣ ਦੀ ਵਿਧੀ:
ਜਗਿਆਸੂ ਵਰਤੋਂਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਵਾਸਤੇ ਹਰ ਕਦਮ ‘ਤੇ ਲਿਖਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਢੁਕਵੀਂ ਤਸਵੀਰ, ਨੰਬਰਾਂ ਸਮੇਤ ਦਿਖਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਹੀ ਥਾਂ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਤੀਰ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਪੈਨਲ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਨਣ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨੂੰ ਜ਼ਰਾ ਧਿਆਨ ਨਾਲ਼ ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨਾ।  ਕੰਟਰੋਲ ਪੈਨਲ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਹਨ। ਇਸਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੌਖਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਬਟਨ ਦੇ ਕੋਲ਼ ਦੀ ਖੋਜ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਰੋਮਨ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ control panel ਲਿਖੋ ਤੇ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋਗੇ ਤਾਂ ਹੇਠ ਦਿੱਤੀ ਸਕਰੀਨ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗੀ:

ਉੱਪਰ ਦੱਸੇ ਮੁਤਾਬਿਕ Clock and Region ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ।  ਇਸ ਨਾਲ਼ ਜੋ ਅਗਲੀ ਸਕਰੀਨ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗੀ ਉਹ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਿਸੇਗੀ। ਉਸ ਵਿੱਚ Region ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਹੈ:

 

ਇਸ ਨਾਲ਼ ਜੋ ਅਗਲੀ ਸਕਰੀਨ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗੀ, ਉੱਥੇ ਕਈ ਭੁਲੇਖਾ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਇੱਥੇ ਆਪਣੀ ਮਨ-ਪਸੰਦ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ  Language preferences ਉੱਤੇ ਹੀ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ:  



ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪਸੰਦ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਜੋ ਅਗਲੀ ਸਕਰੀਨ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਭਾਸ਼ਾ ਉਸਦੇ ਕੀਬੋਰਡ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ (Add) ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ + ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ: 



ਉੱਪਰ ਦਿਸਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ (ਗੁਰਮੁਖੀ) ਦੀ ਭਾਲ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਸਫ਼ੇ ‘ਤੇ ਥੱਲੇ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ (scroll down ਕਰਕੇ) ਵੀ ਅੱਖਰ ਤਰਤੀਬ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੋਈ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਸੌਖੇ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਆਦੀ ਹੋ, ਇਸ ਲਈ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਉੱਪਰ ਵਾਲ਼ੀ ਭਾਲ਼ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ Punjabi ਜਾਂ ਸਿਰਫ਼ Pun ਹੀ ਲਿਖ ਦਿਓ ਤਾਂ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ (ਗੁਰਮੁਖੀ) ਚੋਣ ਝੱਟ ਨਜ਼ਰ ਆ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਗਲੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਨਾਲ਼ ਸੰਤਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੱਸੀ ਹਦਾਇਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਇਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੀ ਅਮਲ ਕਰੋ। ਇੱਥੇ ਕਾਹਲ਼ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ :



ਉੱਪਰਲੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਜਦ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਲ਼ੀ ਪੱਟੀ ਨੀਲੀ ਹੋ ਗਈ, ਭਾਵ ਚੋਣ ਪੱਕੀ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ  Next ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ। ਇਸ ਨਾਲ਼ ਜੋ ਅੱਗੇ ਤਸਵੀਰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗੀ ਉਹ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਇੱਥੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਿਸਟਮ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਅਜੇ ਨਾ ਕਰਨਾ।  ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ Install Language Pack ਦੀ ਹੀ ਚੋਣ ਕਰੋ।  ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਖ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਟਿੱਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।  ਅੱਗੇ ਫਿਰ Install ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ।  ਇਸ ਬਾਅਦ ਤੁਹਾਡੀ ਮਸ਼ੀਨ ਤੇ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਗੇਅਰ ਪੈਣ ਦੀ ਹਰਕਤ’ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ:


ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਦੀ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਬਾਅਦ ਤੁਹਾਡੀ ਮਸ਼ੀਨ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਭਾਵ ਸਮਰੱਥ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਦੇਖਣ ਵਾਸਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਥੱਲੇ, (ਟਾਈਮ ਅਤੇ ਤਰੀਕ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ) ਇੰਗਲਿਸ਼ ਦੇ ENG ਵਾਲ਼ੇ ਨਿਸ਼ਾਨ (Icon) ਤੇ ਠੋਲਾ (ਕਲਿੱਕ) ਮਾਰੋ।  ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਡੈਸਕਟੌਪ ਉੱਤੇ ਉਪਲਬਧ (Available) ਕੀਬੋਰਡ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਜਾਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਜੋ ਜਿਹਾ ਡੱਬਾ ਖੁਲ੍ਹੇਗਾ, ਉਸ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਿਸੇਗੀ:



ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਆਉਣੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਕੰਟਰੋਲ ਪੈਨਲ ‘ਚ ਇਹ ਪੁਸ਼ਟੀ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਿਸੇਗੀ:



ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਸੀਂ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਇੱਥੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ (ਗੁਰਮੁਖੀ) ਹੈ।  ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬੀXL  ਨਾ ਉਤਾਰਿਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਤਸਵੀਰ, ਚਿੱਤਰ ਨੰ. 8, ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਿਸਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ਼ ਤੁਸੀਂ ਇੰਸਕ੍ਰਿਪਟ, ਯੂਨੀਕੋਡ ਲਿਖਤ ਵਿਧਾਨ ਵਰਤ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਭਾਵ ਕਿ ਸੀਡੈਕ (CDAC) ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਇੰਸਕ੍ਰਿਪਟ ਕੀਬੋਰਡ ਦੀਆਂ ਖ਼ਾਲੀ (ਮ੍ਰਿਤਕ, Dead Keys) ਕੁੰਜੀਆਂ ਨੂੰ ਵਰਤੋਂ ‘ਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀXL ਹੀ ਪੂਰੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲ਼ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਮੁੱਖ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀXL ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਬਾਰੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦ: ਜਿਵੇਂ ਉੱਪਰ ਦੱਸਿਆ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀXL (PunjabiXL), ਜੋ ਕਿ ਇੰਸਕ੍ਰਿਪਟ ਦਾ ਵ੍ਰਿੱਧਕ (enhanced) ਰੂਪ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ਼ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਂਣ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਮੁੱਖ ਲੋੜਾਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹਨ: ਇਸ ਵਿੱਚ z ਦਬਾਉਣ ਨਾਲ਼ ਅਰਧ (ਸੈਮੀ) ਕੋਲਨ (;) ਅਤੇ ਸ਼ਿਫਟ+z  ਦਬਾਉਣ ਨਾਲ਼ ਪੂਰਾ (:) ਕੋਲਨ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ Alt Gr+@ ਨਾਲ਼ ਉਬਲੀਕ (/) (ਫੋਰਵਰਡ ਸਲੈਸ਼) ਅਤੇ ਸ਼ਿਫਟ+# ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ਼ ਪੁੱਠੀ ਉਬਲੀਕ ( \ )(ਬੈਕ ਸਲੈਸ਼) ਅਤੇ ਸ਼ਿਫਟ+6 ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ਼ ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ (ਕਰੰਸੀ) ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ₹ ਪਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਸੀਡੈਕ ਵਾਲ਼ੇ ਕੀਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀXL ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਪਰ ਯਾਦ ਰਹੇ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀXL ਅਜੇ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾਂ ਉਤਾਰਿਆ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਉਤਾਰੋ/ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰੋ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉੱਪਰ ਦੱਸੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਾਸਤੇ “ਪੰਜਾਬੀ ਗੇਅਰ” ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਪੂਰੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ਼, ਪਹਿਲਾਂ ਕੰਟਰੋਲ ਪੈਨਲ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ, ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ ਚਿੱਤਰ ਨੰ. 8 ਵਿੱਚ ਦਿਸਦੇ ਨੀਲੇ ਤੀਰ ਥੱਲੇ ਲਿਖੇ Options ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਜੋ ਚਿੱਤਰ ਨੰ. 9 ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੈ:



Options  ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਬਾਅਦ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹੇਠ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਦਿਸੇਗੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀXL ਦੀ ਚੋਣ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ: ਯਾਦ ਰਹੇ: ਇਹ ਚੋਣ ਤਾਂ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਹੋਵੇਗੀ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀXL ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਵਾਸਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਿੰਕ ਦੱਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
 


ਉੱਪਰ ਦੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਨ ਨਾਲ਼, ਭਾਵ ਪੰਜਾਬੀXL ਚੁਣਨ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਸੋਲਾਂ ਕਲਾ ਸਮਰੱਥ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਗੇਅਰ’ ਤੁਹਾਡੀ ਮਸ਼ੀਨ ਤੇ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ। ਉੱਪਰ ਕੀਬੋਰਡ ਵਾਲ਼ੇ ਡੱਬੇ (ਚਿੱਤਰ ਨੰ. 8) ਵਿੱਚ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਕੀਬੋਰਡ ਹੀ ਦਿਸਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀXL ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੁਣ ਕੀਬੋਰਡਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤਿੰਨ ਹੋ ਗਏ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੇਠਲੀ ਤਸਵੀਰ (ਚਿੱਤਰ 11) ਵਿੱਚ ਦਿਸਦੇ ਹਨ:



ਇਹ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਮਸ਼ੀਨ ‘ਤੇ ਤਿੰਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੀਬੋਰਡ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਜਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਹਰ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ 10 ਕੀਬੋਰਡ ਵੀ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹੋ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਰੱਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ।  ਸਾਡਾ ਅੱਜ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਮਿਆਰੀ ਕੀਬੋਰਡ ਬਾਰੇ ਹੈ, ਸੋ ਆਪਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਉੱਤੇ ਹੀ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਰਹੀਏ ਤਾਂ ਬਿਹਤਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਤੁਹਾਡਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਵੀ ਅਤੇ ਜਗਿਆਸਾ ਵੀ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਮਿਆਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣੀ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਹੀ ਹੈ ਨਾ? ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਪਰ ਪੰਜਾਬੀXL ਦੇ ਫ਼ਾਇਦੇ ਦੱਸੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਕੀਬੋਰਡ ਨੂੰ ਹੀ ਚੁਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।  ਇੱਕ ਹੋਰ ਪਤੇ ਦੀ ਗੱਲ: ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਵਾਰ ਵਾਰ ਮਾਊਸ/ਕਰਸਰ ਨਾਲ਼ ਚੋਣ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਦੂਜੇ ਕੀਬੋਰਡ (PA ਵਾਲ਼ੇ) ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਹੀ ਠੀਕ ਰਹੇਗਾ। ਇਸਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਲਈ ਚਿੱਤਰ ਨੰ. 10 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ  ਜਾਮਣੀ ਰੰਗੇ ਤੀਰ ਸਾਹਮਣੇ ਦਿਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਇੰਸਕ੍ਰਿਪਟ ਕਬੋਰਡ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਦਿਸੇਗੀ:



ਹੁਣ ਉੱਪਰ ਵਾਲ਼ੇ ਕੀਬੋਰਡ (INSCRIPT) ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਹਟਾਓ (Remove)  ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਹਟ ਭਾਵ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਤਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕੀਬੋਰਡ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗਾ: ਉਹ ਹੈ ਸੰਪੂਰਨ ਕੀਬੋਰਡ ਪੰਜਾਬੀXL , ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵੀ, ਕਦੇ ਵੀ ਸੰਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਪਰ ਆਪਾਂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਕੀਬੋਰਡ ਨੂੰ ਅੱਜ ਦੀ ਤਰੀਕ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।  ਹੁਣ ਇਸਦੀ ਦੁਬਾਰਾ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਪਵੇਗੀ ਕਿ ਕੀ ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ਼ ਸਿਰਫ਼ ਲੋੜੀਂਦੇ ਕੀਬੋਰਡ ਹੀ ਹਨ?1  ਕੀਬੋਰਡ ਵਾਲ਼ੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੇਗੋ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਹਾਡੀ ਮਸ਼ੀਨ ‘ਤੇ ਜੋ ਕੀਬੋਰਡ ਉਪਲਬਧ ਹੋਣਗੇ ਉਹ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਿਸਣਗੇ, ਜੋ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਹੀ, ਭਾਵ ਇੱਕ ਰੋਮਨ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਪੰਜਾਬੀXL ਹੀ ਹਨ:



ਯਾਦ ਰਹੇ: ਆਪਣੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਪੰਜਾਬੀ ਕੀਬੋਰਡ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਹੀ ਪੈਣੀ ਹੈ। ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਦੋ ਤਰਾਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।  ਪਹਿਲਾ ਅਮਲ ਕਰਸਰ (ਚੂਹੀ ਤੀਰ) ਨਾਲ਼ ਦੂਜਾ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਸਪੇਸ ਕੁੰਜੀ ਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਦੱਬਣ ਨਾਲ਼। ਅਜਿਹਾ (ਟੌਗਲ) ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ENG ਅਤੇ ਪੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਣਗੇ^* ਭਾਵ ਰੋਮਨ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਮੁੜ ਰੋਮਨ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਦੇ ਲਿਖਦੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਵੀ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਪਾਉਣ ਲਈ ਰੋਮਨ ਕੀਬੋਰਡ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹੋ।  

• ¹ਖ਼ਾਸ ਨੋਟ:  ਜਿਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਅੰਗ੍ਰਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੋ ਕੀਬੋਰਡ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਾਲ਼: ਡੱਚ, ਸਪੇਨੀ, ਇਤਾਲਵੀ, ਜਰਮਨ, ਪੁਰਤਗੀਜ਼ੀ, ਫ਼੍ਰਾਂਸੀਸੀ ਹੀ ਹੋਣਗੇ ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਆਪਣਾ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ੀ ਕੀਬੋਰਡ ਜ਼ਰੂਰ ਰੱਖਣਗੇ ਅਤੇ ਵਰਤਣਗੇ।
•  ^*ਖ਼ਾਸ ਨੋਟ:  ਪੰਜਾਬੀ ਨਾ ਵਰਤਣ ਵੇਲੇ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੀਬੋਰਡ ਚੁਣਨ ਲਈ, ਆਪਣੇ ਕੀਬੋਰਡ ‘ਤੇ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ  (Space)  ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਕੁੰਜੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਦਬਾਓ। ਅਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀਬੋਰਡ ਮੁੜ ਤੁਹਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੁਬਾਰਾ ਇਕੱਠੀਆਂ ਦੱਬਣ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਮੁੜ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਕੀਬੋਰਡ ਨਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਭੁੱਲ ਕਈਆਂ ਲਈ ਵੱਡੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ !!
•  ਖ਼ਾਸ ਨੋਟ : ਉੱਪਰ ਦੱਸੀ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ਼ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸਮੇਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਦਾ ਕੀਬੋਰਡ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ/ਲੈਪਟੌਪ ਤੇ ਪਾ ਭਾਵ ਲਿਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਉਤਾਰ/ਹਟਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
•  ਖ਼ਾਸ ਨੋਟ : ਪੰਜਾਬੀ ਕੀਬੋਰਡ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਬਾਅਦ, ਆਪਣੀ ਮਸ਼ੀਨ ਤੇ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਕੀਬੋਰਡ ਪਾ ਕੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ਼ ਅਨੇਕਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਲਿਖ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਜਿਵੇਂ ਤਾਮਿਲ, ਤੇਲਗੂ, ਹਿੰਦੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਬੰਗਾਲੀ, ਕੱਨੜ, ਮਲਿਆਲਮ ਅਤੇ ਉੜੀਆ। ਇਹ ਇੰਸਕ੍ਰਿਪਟ ਕੀਬੋਰਡ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖ਼ਾਸੀਅਤ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਠਕ/ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਔਖਿਆਈ ਆਈ ਹੋਵੇ ਜ਼ਰੂਰ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨਾ।

ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸੌਖੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ਼ ਕਿਵੇਂ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਸਕਦਾ ਸੀ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਬਿ:ਡਾਕ (ਈਮੇਲ) ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਵਟਸਐਪ ਨੰ: +44 7729348513 ਰਾਹੀਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਦੱਸਣਾ ਤਾਂ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ – ਧੰਨਵਾਦ !   panjabi-unicode@outlook.com  ਜਾਂ  punjabi-unicode@5abi.com